Rezolucja Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego (APA) zwraca uwagę na fakt, że psychoterapia jest skuteczną formą pomocy osobom z różnorodną problematyką. Liczne badania naukowe pokazują, że terapie humanistyczne, w tym także psychoterapia Gestalt, są skutecznymi formami psychoterapii a wyniki uzyskiwane przez psychoterapeutów Gestalt są porównywalne z wynikami terapeutów innych orientacji teoretycznych, w tym terapeutów poznawczo-behawioralnych, psychodynamicznych czy systemowych. Prowadzone badania naukowe dotyczące psychoterapii Gestalt obejmują różnorodną problematykę kliniczną.

Ważnym badaniem skuteczności psychoterapii Gestalt jest badanie przeprowadzone przez Stevens z zespołem (2011) przy użyciu CORE (narzędzie powszechnie stosowane w brytyjskim systemie opieki zdrowotnej NHS do badania skuteczności usług). W czasie tego badania baza CORE obejmowała dane już ponad 50 000 pacjentów. W badaniu wzięli udział psychoterapeuci Gestalt pracujący w sektorze państwowym i prywatnym. Zebrano dane 180 pacjentów, spośród których około 22% cierpiało na zaburzenia lękowe, 18% na depresję, 11% problemy dotyczące samooceny, a pozostali zgłaszali problemy w pracy, w nauce, kłopoty ze zdrowiem, doświadczenie traumy czy wykorzystania, zaburzenia odżywiania, uzależnienia czy psychozy.

Wynik przed terapią i po terapii (pre-post) w badaniu Gestalt wyniósł 8.4 i jest porównywalny z wynikami wynoszącymi odpowiednio 8.8 i 8.9 z badań porównawczych dla terapii behawioralno-poznawczej, terapii skoncentrowanej na osobie i terapii psychodynamicznej oraz z wynikiem uzyskanym w badaniu referencyjnym, wynoszącym 9.0.

W badaniu referencyjnym wskaźnik wielkości efektu wyniósł 1.42. W badaniach porównawczych 1.36, 1.39, a w badaniu Gestalt 1.12. W badaniu użyto również dodatkowych miar oceny skuteczności: znaczącej poprawy stanu (reliable improvement) i znaczącej i klinicznie istotnej poprawy (RCSI). Wyniki uzyskane przez psychoterapeutów Gestalt znajdują się na poziomie 56.3% znaczącej i klinicznie istotnej poprawy stanu klienta. Są one zbliżone do wyników z badań porównawczych, które wyniosły 53.8%, 58.3% i 61.0%.

Uzyskane wyniki potwierdzają, że psychoterapeuci Gestalt są tak samo skuteczni jak psychoterapeuci innych orientacji teoretycznych pracujący w podstawowej opiece medycznej (w tym terapeuci behawioralno-poznawczy, psychodynamiczni, skoncentrowani na osobie). To zjawisko jest określane mianem paradoksu równoważności i jest opisane w innych pracach naukowych (Stiles i in., 2006, 2008).

Dzięki projektom badawczym w obszarze psychoterapii Gestalt, terapii skoncentrowanej na emocjach (EFT) potwierdzono skuteczność pracy z pustym krzesłem, pracy z dwoma krzesłami, które są jednymi z najbardziej znanych technik pracy Gestalt (Kellog, 2004, Kramer i Pascual-Leone, 2013).

Na szczególną uwagę zasługują badania przeprowadzone przez Greenberga wraz z zespołem. Punktem wyjścia dla badaczy były założenia psychoterapii Gestalt (Goldman i Greenberg, 2004a, Eliott, Watson, Goldman i Greenberg, 2004b). Uzyskane przez nich wskaźniki wielkości efektu dla pracy z krzesłem były na poziomie od średniego do wysokiego.

Uważność (mindfulness) i uważna świadomość jaka jest niezbędna w psychoterapii Gestalt, czyli bycie w kontakcie i dialogu w „tu i teraz”, są ze sobą silnie powiązane (Geller i Greenberg, 2012). Wykazano również, że obecność terapeuty (therapeutic presence) będąca sposobem pacy psychoterapeuty Gestalt jest niezwykle ważnym czynnikiem relacji terapeutycznej.

Warto podkreślić, że światowej sławy badacze psychoterapii tacy jak, prof. Gorge Silberschatz (prezydent Society for Psychotherapy Research) oraz prof. Leslie Greenberg, wskazują na konieczność prowadzenia badań empirience based czy też process based. Do tego typu badań mają zastosowanie inne niż RCT metodologie badawcze: process-outcome studies, effectiveness studies oraz Single Case Research (SCTS). Pozwalają one uzyskiwać informacje istotne dla praktyki klinicznej oraz pozwalają lepiej rozumieć zjawiska, które mają znaczenie w procesie psychoterapii (Persons i Silberschatz, 1998).

Warto podkreślić, że badania typu SCTS są metodologią uznaną przez Division 12, Society for Clinical Psychology oraz traktowaną jako równoważną metodę dla badań RCT (Randomized Control Trial)) w badaniach nad skutecznością psychoterapii. Wstępne wyniki badań SCTS dla psychoterapii Gestalt w pracy z pacjentami z zaburzeniami osobowości (psychopatia, borderline) pokazują skuteczność takiej formy leczenia. Obecnie trwają prace nad międzynarodowym projektem badawczym SCTS, który będzie prowadzony przez psychoterapeutów Gestalt w Stanach Zjednoczonych i Europie.

Podsumowując, wyniki badań naukowych potwierdzają skuteczność psychoterapii Gestalt w praktyce klinicznej.

Opracowanie na podstawie atykułów: Renata Mizerska

1. Elliott, R., Watson, J., Goldman, R., Greenberg, L. (2004a) Empty chair work for unfinished interpersonal issues. In R. Elliott, J. Watson, R. Goldman, & L. Greenberg (Eds.) Learning emotion-focused therapy: The process-experiential approach to change, pp. 243-265. Washington, D.C.: American Psychological Association.
2. Elliott, R., Watson, J., Goldman, R., Greenberg, L. (2004b) Two chair work for conflict splits. In R. Elliott, J. Watson, R. Goldman, L. Greenberg (Eds.) Learning emotion-focused therapy: The process-experiential approach to change, pp. 219-241. Washington, D.C.: American Psychological Association.
3. Geller, S. i Greenberg, L. (2012) Therapeutic presence: A mindful approach to effective therapy. Washington, DC: American Psychological Association.
4. Kellogg, S. (2004) Dialogical encounters: Contemporary perspectives on chairwork in psychotherapy. Psychotherapy: Theory, Research, Practice, Training, 41(3), 310-320. http://transformationalchairwork.com/articles/dialogical-encounters/
5. Kramer, U. i Pascual-Leone. A. (2013) La chaise vide en psychothérapie: Origines et développements. / The empty chair in psychotherapy: Origins and developments. Pratiques Psychologiques, 19(1), 41-53. abstrakt
6. Persons J. B., Silberschatz G. (1998) Are results of randomized controlled trials useful to psychotherapists? Journal of Consulting and Clinical Psychology, Feb;66(1):126-35.
7. Stevens, C., Stringfellow, J., Wakelin, K., & Waring, J. (2011) The UK gestalt psychotherapy CORE research project: The findings. British Gestalt Journal, 20(2), 22-27.
8. Stiles, W. B., Barkham, M., Twigg, E., Mellor-Clark, J. and Cooper, M. (2006). Effectiveness of cognitive-behavioural, personcentred and psychodynamic therapies as practised in UK National Health Service settings. Psychological Medicine, 36, str. 555-566. abstrakt
9. Stiles, W. B., Barkham, M., Mellor-Clark, J. and Connell, J. (2008). Effectiveness of cognitive-behavioural, person-centred, and psychodynamic therapies in UK primary-care routine practice: replication in a larger sample. Psychological Medicine, 38, str. 677?688.